روز طولانی به سر می‌رسد، شاهکار گوشه‌گیرِ ترنس دیویس و یکی از بزرگ‌ترین فیلم‌های دهه‌ی نود، سی‌ساله شد. امسال که بلفاستِ کِنِت برانا به نمایش درآمد، خیلی‌ها یادِ روز طولانیِ دیویس افتادند و این دو اثرِ شخصی و خودزندگی‌نامه‌ای را کنار هم نشاندند. تا جایی که به یاد و تداعی برمی‌گردد، هر شباهت و هم‌نشینی‌ای ممکن است، اما در نگاهی دقیق‌تر، در خوانشی ریزبافت‌تر، سروده‌ی شخصی دیویس ارتباط چندانی با روایتِ آشنای برانا ندارد. بلفاستِ برانا اثری شخصی است که به شیوه‌ای غیرشخصی، یعنی به‌کمک تمهیدات رواییِ عام، نقل می‌شود؛ همان تمهیداتی که برای مثال چهار دهه پیش، جان بورمن هم در فیلم شخصی درخشانش، امید و افتخار، بکار بست: سوژه‌ای شخصی که از طریق شیوه‌ی بیانیِ غیرشخصیْ تجسم سینمایی می‌یابد. روز طولانی اما سوژه‌ی شخصی‌ِ خودزندگی‌نامه‌ای‌اش را به قالبِ بیان ویژه‌ی خالقش درمی‌آورد. اگر رسم اغلب فیلم‌های خاطره‌پردازِ شخصی/خانوادگی این است که زمان در آن‌ها به جلو حرکت کند، روایت از منطقِ علت‌ومعلولی تبعیت کند، تا بلوغ و آگاهی دست‌آخر حاصل شود، روز طولانی این رسم را به هیچ می‌گیرد و به‌جای منطق خطی و روبه‌جلوی روایت، منطقِ غیرخطی و روبه‌عمقِ شعر را برمی‌گزیند.
روز طولانی چون از آینده می‌آید و از سرنوشت ساکنان جهان نوجوانی خبر دارد، از مرگ مادر، از رفتن برادر و خواهر، از پوسیدن دیوارهای خانه‌ی کودکی، و از گذر بی‌وقفه‌ی زمان، پس به‌جای این‌که هم‌چون اغلب فیلم‌های خاطره‌پرداز به دنبال معنا بخشیدن به روزهای رفته‌ی عمر و ترسیم زنجیره‌ی علت‌ومعلولی آن‌ها باشد، شکست را می‌پذیرد، پوچی را در آغوش می‌گیرد، و همه‌ی توان خود را صرف این می‌کند که احساس، زیبایی، و اندوهِ لحظات رفته را با دوربین و میزانسن «نقاشی» کند. هر لحظه تبدیل می‌شود به یک قاب، و هر قاب، بی‌اعتناء به پیش و پس و معنای خود، می‌شود تجسم یک یاد. اگر لحظه‌ها توان ایستادگی در برابر گذر زمان را ندارند، پس می‌توان درون یک قاب با امکان‌های دیداری‌ـ‌شنیداریِ سینما ابدی‌شان کرد. روز طولانی شبیه به یک پرده‌ی نقاشی است که علاوه بر دیده شدن، شنیده هم می‌شود. ترنس دیویس پانزده‌سال بعد از روز طولانی دوباره به زادگاه و محله‌ی کارگرنشینِ نوجوانی‌اش در لیورپول برمی‌گردد، اما این‌بار به‌جای «داستان»، سراغ فرمِ «ناداستان» می‌رود و نتیجه می‌شود فیلم‌ـ‌جستارِ زیبای از زمان و شهر. مایکل کورسکی کتابی غنی و خلاقانه درباره‌ی سینمای دیویس نوشته که برای فهم دقیق آثار او بسیار راهگشاست. پیشنهاد می‌کنم بخوانیدش.
مشخصات کتاب کورسکی
Koresky, Michael (2014). Terence Davies, University of Illinois Press.
……
این نوشته نخستین‌بار در صفحه‌ی اینستاگرام نگارنده منتشر شده است.